Τρίτη 23 Ιουνίου 2015

Όλα παίζονται στο χρέος Του Σταύρου Λυγερού

Όλα παίζονται στο χρέος
Του Σταύρου Λυγερού
Κατά πάσα πιθανότητα, στη σύνοδο κορυφής της Δευτέρας θα παιχθεί η τελευταία πράξη του πεντάμηνου δράματος, αν και θεωρητικά είναι ανοικτό το ενδεχόμενο η τελευταία πράξη να μετατεθεί για την τακτική σύνοδο κορυφής της επόμενης Πέμπτης. Τα συμφέροντα και των δύο πλευρών τις ωθούν προς μία συμφωνία, γεγονός που καθιστά την επίτευξή της πλειοψηφικό σενάριο. Δεν υπάρχει, ωστόσο, βεβαιότητα.
Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα όπου στην προσπάθεια της να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερα, η κάθε πλευρά τράβηξε το σκοινί περισσότερο από όσο αυτό άντεχε, με αποτέλεσμα να σπάσει και αμφότερες οι πλευρές να βρεθούν ζημιωμένες. Έχοντας ακριβώς αυτό το δίδαγμα της ιστορίας υπόψη, ο πρόεδρος της ΕΕ Τουσκ ζήτησε την Παρασκευή να τερματισθεί το παιχνίδι «ποιος θα δειλιάσει και θα κάνει πίσω», αλλά και το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών.
Το μήνυμά του είχε ως κύριο αποδέκτη την Αθήνα, αλλά στην πραγματικότητα αφορά περισσότερο την πλευρά των δανειστών. Μετά από πέντε σχεδόν μήνες διαπραγματεύσεων, η κυβέρνηση Τσίπρα έχει ουσιαστικά αποδεχθεί περίπου το 80% των απαιτήσεων της Τρόικας. Παρόλα αυτά, οι δανειστές επιμένουν να τα πάρουν όλα, ή σχεδόν όλα. Γι’ αυτό και ουσιαστικά τηρούν αδιάλλακτη στάση, ενώ τη ίδια στιγμή αυτοπροβάλλονται σαν υπόδειγμα ευελιξίας.
Είναι αληθές πως έχουν αποδεχθεί πολύ χαμηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα από όσο πρόβλεπε το Μνημόνιο. Αυτό το βήμα πίσω, ωστόσο, οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι η πορεία της ελληνικής οικονομίας δεν άφηνε κανένα περιθώριο για να απαιτήσουν υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα για το 2015 και το 2016. Με άλλα λόγια, πρόκειται για επιβεβλημένη αναθεώρηση-προσαρμογή κι όχι για πραγματική υποχώρηση με σκοπό να γεφυρώσουν το χάσμα.
Όπως είναι γνωστό, η κυβέρνηση Τσίπρα υπέβαλε πριν δύο εβδομάδες ένα 47σέλιδο συμβιβαστικό σχέδιο συμφωνίας, επιδιώκοντας αυτό να είναι η βάση της τελικής φάσης των διαπραγματεύσεων. Είναι αλφαβήτα πως όποιος επιβάλει το δικό του σχέδιο ως βάση των διαπραγματεύσεων έχει κερδίσει το μισό γήπεδο και διεκδικεί κομμάτι από το υπόλοιπο μισό.
Αυτός είναι ο λόγος που οι δανειστές πέταξαν το ελληνικό σχέδιο στον κάλαθο των αχρήστων και έβαλαν στο τραπέζι το δικό τους σχέδιο. Υπενθυμίζουμε πως αυτό διαμορφώθηκε στην πενταμερή συνάντησή τους στο Βερολίνο (Μέρκελ, Ολάντ, Γιούνκερ, Ντράγκι και Λαγκάρντ). Εκεί, το ΔΝΤ παραιτήθηκε από την απαίτησή του για αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και από την πλευρά του το ευρωιερατείο δεν είχε δυσκολία να αποδεχθεί τα σκληρά (τριτοκοσμικού τύπου) μέτρα που προωθεί το Ταμείο.
Ο μεταξύ τους συμβιβασμός ήταν ο χειρότερος δυνατός για την Ελλάδα κι αυτό έγινε αμέσως γνωστό. Η ομολογία του πρωθυπουργού στη Βουλή πριν 10 ημέρες πως ένοιωσε οδυνηρή έκπληξη όταν διάβασε το σχέδιο που του παρέδωσε ο πρόεδρος της Κομισιόν καταδεικνύει πως έτρεφε ψευδαισθήσεις.
Από αυτές εδώ τις στήλες είχαμε τότε αποκαλύψει πως ο Γιούνκερ είχε πει στον Τσίπρα ότι η αύξηση του ΦΠΑ για τα τιμολόγια της ΔΕΗ και η κατάργηση του ΕΚΑΣ είχαν μπει στο πακέτο για να βγουν. Όπως έγινε γνωστό αργότερα, του είχε πει πως εάν η Αθήνα αποδεχόταν το σχέδιο των δανειστών, ο ίδιος (Γιούνκερ) του έδινε την υπόσχεση ότι θα κατάφερνε να πείσει τους άλλους θεσμούς να κάνουν πίσω σ’ αυτά τα ζητήματα. Με άλλα λόγια, ζητούσε "μετρητά" προσφέροντας μία υπόσχεση.
Για την ελληνική κυβέρνηση, όμως, το πρόβλημα δεν ήταν μόνο αυτά τα σημεία. Στο ασφαλιστικό, ενώ είναι διατεθειμένη τελικώς να καταργήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις πρόωρες συντάξεις, εμφανίζεται απρόθυμη να περικόψει συντάξεις, ώστε να εξοικονομήσει 1,8 δισ. Δικαιολογημένα θεωρεί πως η περικοπή συντάξεων θα οδηγήσει σε κλιμάκωση της ανθρωπιστικής κρίσης, δεδομένου πως στη σημερινή Ελλάδα οι ηλικιωμένοι στηρίζουν οικονομικά τα άνεργα παιδιά και εγγόνια τους.
Το κρίσιμο ζήτημα, όμως, για την Αθήνα είναι να διαλυθεί το κλίμα αβεβαιότητας που παγώνει την αγορά και προκαλεί αιμορραγία στο τραπεζικό σύστημα, να σταθεροποιηθεί η ελληνική οικονομία και να εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης. Για να συμβούν αυτά, πρέπει να μην επαναληφθούν όσα ακολούθησαν τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου. Ο Τσίπρας επιδιώκει κυρίως τα αφεντικά της Ευρωζώνης να αναλάβουν μία σαφή δέσμευση για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και ειδικότερα για την επίλυση του προβλήματος που εμποδίζει τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης του Ντράγκι.
Κυβερνητικές πηγές είπαν ότι εάν λυθεί το πρόβλημα της χρηματοδότησης για την εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων του καλοκαιριού, εάν δρομολογηθεί η αναδιάρθρωση του χρέους και η Ελλάδα μπορέσει από το φθινόπωρο να χρησιμοποιήσει τα ευρωπαϊκά αναπτυξιακά εργαλεία, το κλίμα στην οικονομία θα αλλάξει ριζικά. Έχοντας εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης, θα είναι πολύ πιο εύκολο να εφαρμοσθούν ριζικές μεταρρυθμίσεις, όπως π.χ. στο ασφαλιστικό.
Όλα αυτά, όμως, δεν είναι συμβατά με τις επιδιώξεις των δανειστών τουλάχιστον σ’ αυτή τη φάση. Μετά την κατάθεση της πρότασής τους, τα στελέχη του ευρωιερατείου και το ΔΝΤ μονότονα και με μία φωνή ζητούν από την Αθήνα να καταθέσει προτάσεις. Γι’ αυτούς, η 47σέλιδη ελληνική πρόταση δεν υπάρχει στο τραπέζι, επειδή δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις τους.
Αποδεκτή πρόταση είναι μόνο όποια συνιστά υποχώρηση της Αθήνας και προσαρμογή στις απαιτήσεις τους. Το μόνο που είναι διατεθειμένοι να συζητήσουν είναι ελληνικές αντιπροτάσεις, οι οποίες όχι μόνο από δημοσιονομικής απόψεως να είναι ισοδύναμες, αλλά και από ιδεολογικής απόψεως να είναι συμβατές με το σχέδιο των δανειστών.
Ο Τσίπρας έκανε δύο φορές πρόσθετα βήματα πίσω για να γεφυρώσει την απόσταση που τον χωρίζει από το σχέδιο των δανειστών. Και οι νέες ελληνικές υποχωρήσεις, όμως, χαρακτηρίσθηκαν ανεπαρκείς. Όταν διαπίστωσε ότι η άλλη πλευρά δεν μετακινείται στο ελάχιστο, σταμάτησε να κάνει βήματα μονομερούς προσέγγισης, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο σημερινό αδιέξοδο.
Δεδομένου ότι στο Eurogroup κυριαρχεί το πνεύμα Σόιμπλε, ήταν αναμενόμενο ότι οι υπουργοί Οικονομικών θα αρνούνταν (την περασμένη Πέμπτη) έστω και να συζητήσουν την πρόταση που κατέθεσε ο Βαρουφάκης. Γι’ αυτό και ο Τσίπρας επεδίωκε να μεταφέρει την τελική διαπραγμάτευση στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Με τη σύγκληση της έκτακτης συνόδου κορυφής τη Δευτέρα το κατάφερε.
Η διαδικαστική αυτή επιτυχία του, ωστόσο, δεν φαίνεται να αλλάζει ποιοτικά τα δεδομένα της αντιπαράθεσης. Τα μηνύματα που στέλνονται στην Αθήνα είναι κατά ριπάς και πανομοιότυπα. Εάν δεν αποδεχθεί το σχέδιο των δανειστών η Ελλάδα θα αφεθεί να χρεοκοπήσει.
Επιπροσθέτως, οι δηλώσεις των υπουργών Οικονομικών αποπνέουν μία έμμεση δυσαρέσκεια για τη σύγκληση της συνόδου κορυφής, δείχνουν πως διεκδικούν να έχουν αποφασιστικό ρόλο. Θα είναι, άλλωστε, εκεί για να αξιολογήσουν, γεγονός που εκ των πραγμάτων θα δυσκολέψει την επίτευξη συμφωνίας.
Το κλίμα που καλλιεργείται αφενός με επίσημες δηλώσεις, αφετέρου με δηλητηριώδεις διαρροές προς τα διεθνή ΜΜΕ, καθιστά ασφυκτική την πίεση επί της κυβέρνησης Τσίπρα. Οι εκροές καταθέσεων έχουν διογκωθεί. Στην πραγματικότητα, είμαστε ένα μόλις βήμα πριν την εκδήλωση μαζικού τραπεζικού πανικού.
Με έκτακτη απόφασή της, η ΕΚΤ κάλυψε προσωρινά το κενό, αυξάνοντας τη ρευστότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μέσω του ELA. Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, για τον Ντράγκι τον αποφασιστικό ρόλο δεν έπαιξαν οι δραματικές πιέσεις του Τσίπρα κατά τη διάρκεια και της τηλεφωνικής επικοινωνίας τους πριν λίγες ημέρες. Το αποφασιστικό ρόλο έπαιξε η απροθυμία του να αναλάβει την ευθύνη να αφήσει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα να καταρρεύσει και μάλιστα πριν την κρίσιμη σύνοδο κορυφής, γεγονός που θα άλλαζε ποιοτικά το σκηνικό.
Η ένεση της ΕΚΤ, όμως, δεν πρόκειται να σώσει την κατάσταση εάν η σύνοδος κορυφής της Δευτέρας δεν βγάλει κάποιας μορφής άσπρο καπνό. Παρά τις όχι αβάσιμες καταγγελίες της κυβέρνησης Τσίπρα για μεθοδεύσεις που έχουν σκοπό να την οδηγήσουν σε άνευ όρων παράδοση, η σκληρή πραγματικότητα είναι πως εάν δεν προκύψει συμφωνία, ή τουλάχιστον κλίμα συμφωνίας, πιθανότατα η επιβολή ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων θα καταστεί αναπόφευκτη.
Η προοπτική αυτή αντιπροσωπεύει και τον ισχυρότερο μοχλό πίεσης των δανειστών προς την Αθήνα. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, αυτό είναι και το επιχείρημα ορισμένων συνεργατών του πρωθυπουργού, οι οποίοι του συστήνουν να αποτρέψει την επαπειλούμενη χρεοκοπία, υπογράφοντας συμφωνία έστω κι αν παραβιάζει τις διακηρυγμένες κόκκινες γραμμές. Του λένε, μάλιστα, πως εάν οι δανειστές δεν ανταποκριθούν στις υποσχέσεις τους σχετικά με το χρέος και το αναπτυξιακό πρόγραμμα, ο ίδιος θα έχει το ηθικοπολιτικό δικαίωμα να μην υλοποιήσει τις δικές του δεσμεύσεις.
Σύμφωνα με πηγή του περιβάλλοντός του, ο Τσίπρας θα πάει στην έκτακτη σύνοδο κορυφής, έχοντας συνείδηση πως ίσως δεν θα έχει άλλη ευκαιρία για συμφωνία. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν είναι διατεθειμένος να παραδοθεί άνευ όρων, όπως του ζητούν. Πάντα κατά την ίδια πηγή, εάν, όμως, φέρει συμφωνία «είναι αποφασισμένος να σπάσει αυγά για να την περάσει».
Δεδομένου πως η κυβέρνηση δεν έχει προετοιμασθεί για μία ρήξη, το μόνο διαπραγματευτικό όπλο της είναι ο φόβος του ευρωιερατείου. Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι υποτιμούν για λόγους διαπραγματευτικής σκοπιμότητας τους κινδύνους, είναι κοινός τόπος πλέον πως η χρεοκοπία της Ελλάδας θα προκαλέσει ανεξέλεγκτες δυναμικές, οι οποίες θα οδηγήσουν την Ευρωζώνη σε αχαρτογράφητα νερά.
Αυτός είναι ο λόγος που οι Ευρωπαίοι δεν έχουν ήδη ρίξει την Ελλάδα στον γκρεμό. Ένας δεύτερος λόγος είναι ο φόβος των Αμερικανών για τις επιπτώσεις. Όπως φαίνεται, ωστόσο, απέφυγαν να πιέσουν αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση ενός συμβιβασμού. Αυτό αποδεικνύεται από τη σκληρή στάση του ΔΝΤ, στο οποίο ασκούν καθοριστική επιρροή.
Η στάση του ΔΝΤ δεν οφείλεται μόνο στα πρωτόκολλά του. Οφείλεται και στο γεγονός ότι η Ουάσιγκτον το χρησιμοποίησε ως μοχλό πίεσης της Αθήνας. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, έστειλε το μήνυμα στην Αθήνα πως για να την βοηθήσει, απαιτεί να μην υπογράψει συμφωνία με τη Μόσχα για την κατασκευή του νότιου αγωγού. Το γεγονός πως κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Τσίπρα στην Αγία Πετρούπολη υπεγράφη μία τέτοια αρχική συμφωνία αναπόφευκτα θα επηρεάσει τα πράγματα.
Η Λαγκάρντ έχει ήδη δηλώσει πως εάν δεν πληρωθεί στο τέλος του μήνα το 1,5 δισ προς το ΔΝΤ η Ελλάδα θα κηρυχθεί αμέσως σε χρεοκοπία, αλλά, όπως ομολογεί και κοινοτικός παράγοντας, σ’ αυτή την περίπτωση πρόβλημα δεν θα έχει μόνο η Αθήνα. Θα έχει και η Ευρωζώνη.
Αυτή, ωστόσο, είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη είναι ότι οι αφέντες της Ευρωζώνης έχουν σε κάποιον βαθμό αυτοπαγιδευθεί στον μαξιμαλισμό τους. Για να απομονώσουν την Αθήνα και να την υποχρεώσουν να αποδεχθεί όλες σχεδόν τις απαιτήσεις τους, οι ίδιοι αυτοπροβάλλονται ως ευέλικτοι, ενώ ταυτοχρόνως καλλιεργούν την εντύπωση πως ο Τσίπρας είναι αδιάλλακτος και δεν κάνει σοβαρά βήματα προσέγγισης.
Η τακτική αυτή, όμως, έχει μία σοβαρή πολιτική παρενέργεια. Στην πραγματικότητα η ελληνική κυβέρνηση να αγωνίζεται για να μην της «πάρουν και τα σώβρακα», σύμφωνα με έκφραση ανώτατου στελέχους της Κουμουνδούρου. Στην ευρωπαϊκή και διεθνή κοινή γνώμη, όμως, η εντύπωση που κυριαρχεί είναι πως η κυβέρνηση Τσίπρα αντιστέκεται μόνη της απέναντι σ’ όλο το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Για πολλούς αυτό μπορεί να έχει αρνητικό πρόσημο, αλλά για άλλους έχει θετικό.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως εάν το ευρωιερατείο υποχωρήσει ακόμα και από απαιτήσεις που είχε βάλει στο τραπέζι μόνο και μόνο για λόγους διαπραγματευτικής μαξιμαλιστικής τακτικής, κινδυνεύει να χάσει τη μάχη των πολιτικών εντυπώσεων, ή τουλάχιστον να μην την κερδίσει. Ας σημειωθεί πως όλη αυτή η διελκυστίνδα για το ελληνικό πρόβλημα δεν έχει μόνο μεγάλη οικονομική διάσταση. Έχει και ισχυρή πολιτική διάσταση. Όχι μόνο με την έννοια ότι η Ελλάδα έχει αυξημένη γεωπολιτική σημασία για τη Δύση, αλλά και με την έννοια πως η κυβέρνηση Τσίπρα είναι ένα πείραμα με ισχυρό πολιτικό συμβολισμό για όλη την Ευρώπη.
Το ευρωιερατείο θεωρεί εξίσου σημαντικό να στείλει αποτρεπτικό μήνυμα σ’ όσους στις υπόλοιπες χώρες-μέλη αμφισβητούν τα κυρίαρχα δόγματα της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της λιτότητας. Εάν στο επίπεδο των εντυπώσεων φανεί πως ο Τσίπρας αντιστάθηκε με σχετική επιτυχία θα δημιουργήσει πολιτικό προηγούμενο. Δεν αποκλείεται ακόμα και να λειτουργήσει ως παράδειγμα. Σίγουρα θα επηρεάσει και το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ισπανία, το αποτέλεσμα των οποίων με τη σειρά του αναπόφευκτα θα επηρεάσει καθοριστικά το κλίμα και στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια.

Το ευρωιερατείο δυσκολεύεται τώρα να κάνει ακόμα και μικρής σημασίας βήματα πίσω, επειδή συνειδητοποιεί πως μπορεί να εκληφθούν σαν υποχωρήσεις λόγω της αντίστασης του Τσίπρα. Το γεγονός αυτό παρεμποδίζει την επίτευξη συμφωνίας. Επειδή, όμως, οι ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ έχουν αποδείξει πως γνωρίζουν άριστα την τέχνη να εφευρίσκουν φόρμουλες και να διαμορφώνουν τις πολιτικές εντυπώσεις της αρεσκείας τους, το σενάριο μίας νέας παράτασης μέχρι το τέλος του 2015 μπορεί να είναι μία κάποια λύση και για τις δύο πλευρές.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου