Η πανσέληνος του Σεπτεμβρίου, των καρπών

Η πανσέληνος του Σεπτεμβρίου, των καρπών

Εδώ, στη χώρα του μεγάλου καλοκαιριού, αν και συνήθως την απολαμβάνουμε όπως εκείνη του Αυγούστου, δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για την Πανσέληνο της Σοδειάς, που έχει εμπνεύσει ποιητές και καλλιτέχνες ανά τον κόσμο, κυρίως στη βόρεια Αμερική και την Ευρώπη.

Συνδέεται με την είσοδο του φθινοπώρου και ό,τι αυτή συνεπαγόταν κάποτε -ίσως ακόμα– εν όψει του χειμώνα, που ακόμα μοιάζει μακρινός αλλά είναι αναπόφευκτο να έρθει.

 Στη βόρεια Αμερική ο Σεπτέμβριος –για τους Ινδιάνους ο μήνας του καλαμποκιού ή αλλιώς μήνας της σοδειάς και των καρπών– ήταν η εποχή που μάζευαν το καλαμπόκι και κάθε όψιμο καρπό και οι ιθαγενείς πίστευαν ότι τις ημέρες της πανσελήνου τα αραβόσιτα ήταν πλέον ώριμα για να συλλεχθούν.

Πανσέληνος της σοδειάς είναι αυτή που πέφτει πιο κοντά στη φθινοπωρινή ισημερία (Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου 2017) – δύο στις τρεις φορές αυτό συμβαίνει τον Σεπτέμβριο, σπανιότερα αρχές Οκτωβρίου.

Για εμάς  και ο πανσέληνος του τρύγου, του «Τρυγητής» της χαράς, που  ήταν ο μήνας της χαράς και της αισιοδοξίας. Του κεφιού, της ανεμελιάς και της ξεγνοιασιάς!.. Ο ίδιος ο ποιητής μας Κώστας Κρυστάλλης  λέει στο περίφημο «Τραγούδι του τρυγητού»:  «Αμπέλι μου πλατύφυλλο/ και καλοκλαδεμένο, / δέσε σταφύλια κόκκινα,/ να μπω να σε τρυγήσω,/ να κάμω αθάνατο κρασί,/ μοσχοβολιά γιομάτο»!.

…του Κρασιού, της παρασκευής του με όλο το τελετουργικό και το παραγόμενο  «αγίασμα», του Οίνου, αλλά και του Τσίπουρου, άλλο  «θεϊκό» ποτό ..

Αλλά και πανσέληνος της  της μελαγχολίας!.. φεύγει το Καλοκαίρι…Καλό Φθινόπωρο να έχουμε!.. με τα πολλά και τα πολύ δύσκολά του (ορυμαγδός των ανελέητων οικονομικών μέτρων, φτώχεια, ανεργία, αδιέξοδα, πολλά έξοδα, ξεκίνημα σχολείων…) και όπως είναι το Φθινόπωρο, δεν αφήνει περιθώρια χαράς και αισιοδοξίας, όπως άλλες φορές.

Στα  "πατητήρι" της εποχής δεν υπάρχουν τα λαχταριστά σταφύλια των αμπελιών, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι…..

Αλλά ας επανέλθουμε στην Πανσέληνο του Σεπτέμβρη..

Ανήμερα της πανσελήνου, αλλά και δυο-τρεις ημέρες πριν και μετά, αν και η διάρκεια της ημέρας σταδιακά μειώνεται, η Σελήνη ανατέλλει σχεδόν την ίδια ώρα κάθε βράδυ επιτρέποντας, χάρη στο δυνατό φως της, στους αγρότες να σοδειάσουν την παραγωγή τους δουλεύοντας ώς αργά τη νύχτα – αυτό συνέβαινε τα χρόνια που δεν υπήρχαν ηλεκτρισμός, θερινή και χειμερινή ώρα, ούτε θεριστικές και αλωνιστικές μηχανές, για να μαζεύουν, να αλωνίζουν και ταυτόχρονα να βάζουν σε σακιά τους καρπούς.

Η σελήνη πάντα ασκούσε μια μαγική δύναμη έλξης στους ανθρώπους, είτε ως μυστηριώδης φωτεινός πλανήτης είτε γιατί από το φως της εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό ο χρόνος εργασίας, η ημερήσια διάρκεια των ταξιδιών, ακόμα και η επιβίωσή τους.

 Όσο πιο γρήγορα συνέλεγαν τη σοδειά, την επεξεργάζονταν και την αποθήκευαν, τόσο πιο ασφαλείς και εφοδιασμένοι θα ήταν για τον χειμώνα και τις δυσκολίες που επρόκειτο να φέρει.

 Οι ποιητές πάντως τη λάτρεψαν. Ο Τεντ Χιουζ την παρουσιάζει σαν ένα τεράστιο, φλεγόμενο και κατακόκκινο μπαλόνι που «κυλάει αναπηδώντας στους λόφους», ώσπου να «αναληφθεί και να πλαγιάσει στην άκρη του ουρανού σαν χρυσό νόμισμα», κάνοντας τη γη να απαντά στο κάλεσμά της εκπέμποντας «όλη τη νύχτα υπόκωφους ήχους σαν από τύμπανο», ενώ οι άνθρωποι, άγρυπνοι, βγαίνουν έξω, αφού οι «χρυσωμένοι από το σκληρό στάρι αγροί φωνάζουν: “είμαστε ώριμοι, ελάτε να μας θερίσετε” και τα ποτάμια γίνονται ο ιδρώτας των λόφων που τήκονται»*.

Οι περισσότεροι έχουν χάσει την επαφή με την αγροτική παραγωγή: ελάχιστα μαθαίνουν για το πώς φυτεύεται, πώς μεγαλώνει ένα φυτό, τι χρόνος απαιτείται για να καρποφορήσει ή ακόμη πώς φτάνει στην αγορά ένα αγροτικό προϊόν – συνήθως πια επεξεργασμένο τόσο που στην πρωτόλεια μορφή δύσκολα την αναγνωρίζουν. Είναι ακόμη λιγότερο εξοικειωμένοι με την κτηνοτροφία ή την υπόλοιπη πρωτογενή παραγωγή και τον κόπο που απαιτεί ώστε να είναι ποιοτική και αρκούντως προσοδοφόρα για όσους ασχολούνται μ’ αυτήν.

Τίποτα όμως δεν μας εμποδίζει να συγκινηθούμε από τους στίχους του Χιουζ, ακόμη και αν ο τρόπος που πλέκει τις λέξεις σε ποιήματα ρίχνει μόνο χρυσόσκονη στην πραγματικά κοπιώδη διαδικασία.

Την Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου είναι η φετινή πανσέληνος των καρπών.

Οι τυχεροί που βρίσκονται κοντά στη γαλήνια φύση... σηκώστε τα μάτια προς το φεγγάρι που θα λάμπει ολόγιομο στον ουρανό, κλείστε για λίγο τις έγνοιες σας σ' ένα κουτάκι και αφουγκραστείτε το: πιθανόν να «πάλλεται ηχώντας απαλά σαν φαγκότο»*.

Αλλά ακόμη κι αν βρίσκεστε στίς θορυβώδεις πόλεις, μπορείτε να απολαύσετε το θέαμα υπό τη μουσική υπόκρουση του «Harvest Moon» του Νιλ Γιανγκ με την της Κασάντρα Γουίλσον.

Come a little bit closer

Hear what I have to say

Just like children sleepin

We could dream this night away.

But theres a full moon risin

Lets go dancin in the light

We know where the musics playin

Lets go out and feel the night.

Because Im still in love with you

I want to see you dance again

Because Im still in love with you

On this harvest moon.

When we were strangers

I watched you from afar

When we were lovers

I loved you with all my heart.

But now its gettin late

And the moon is climbin high

I want to celebrate

See it shinin in your eye.

Because Im still in love with you

I want to see you dance again

Because Im still in love with you

On this harvest moon.

Ή

ένα τραγούδι του Θανάση Παπακωνσταντίνου με την  Μελίνα Κανά, με τίτλο: «Ο Τρυγητής».

«Τα κάλλη σου βατόμουρα κι είπα να σου τα κόψω.

Αγκάθια μ' αγκυλώσανε μα ό,τι είναι θα τελειώσω.

Εμένα κι αν μου τ' αρνηθείς -κι ώσπου να καμαρώσεις-

θα' ρθει ο άγριος τρυγητής κι ό,τι έχεις θα του δώσεις.

Γι' αυτό λοιπόν τα κάλλη σου σε μένα να τα δώσεις.

Παράβλεψε τα λάθη μου και τα ελαττώματά μου.

Κοίτα πώς τρέμει η ανάσα μου και τ' ακροδάχτυλά μου.

Στο φως που τρέχει γρήγορα ν' ανέβεις γητευτή μου

κι αν γελαστώ κι αν τυφλωθώ, θα' ναι η αμοιβή μου.

Στο φως ν' ανέβεις και να ρθεις, αυτή' ναι η γιορτή μου.

Θέλω να πω στους βάρβαρους και στους ειδωλολάτρες

πως έχω βάρος και Θεό και γι' αυτονών τις πλάτες.

Θεό που κάθεται στη γη -ξέρω τη γειτονιά του-

που 'χει την αυταρέσκεια και δε θωρεί μπροστά του.

Μα σαν θα 'ρθει ο τρυγητής, θα βρει τη γιατρειά του.

Θα 'ρθει ο άγριος τρυγητής, να βρει τη γιατρειά του»

* Σε ελεύθερη απόδοση, φράσεις από το ποίημα «The Harvest Moon» (Η Σελήνη της Σοδειάς), του Τεντ Χιουζ