Τρίτη 5 Νοεμβρίου 2019


Πύργος, η πόλις μας…

μια φωτογραφική περιπλάνηση στο παρελθόν…



(Μια προσπάθεια παρουσίασης όλου του φωτογραφικού υλικού -περίπου 500 φωτογραφίες- που  διαθέτω, εν γνώσει ότι αυτό θα υποκλαπεί από διάφορους και ενημερωτικά site που θα το εμφανίσουν ως δικό τους (όπως έχει συμβεί επανειλημμένως στο παρελθόν)  . Οι φωτογραφίες είναι κοινή «περιουσία» των Πυργιωτών, πολλές από αυτές είναι από το προσωπικό αρχείο και οι περισσότερες συλλεγεί από εμένα από διάφορες πηγές. Ο καθένας μπορεί να τις χρησιμοποιήσει … αρκεί και μόνο η αναφορά της προσέλευσης τους

Ο Πύργος
Ο Πύργος εμφανίζεται ως πόλη το 1687, με το τέλος του πολέμου μεταξύ Ενετών και Τούρκων. Ο ιδρυτής της σύγχρονης πόλης, Τσερνοτάς, έχτισε στο λόφο του Επαρχείου ένα μεγάλο πύργο και από εκεί η πόλη πήρε το όνομα της. Η σημερινή πόλη ταυτίζεται με τους αρχαίους Λετρίνους που ζούσαν στην περιοχή. Κατά την αρχαιότητα σημαντικό κέντρο αποτελούσε η πόλη Ήλις που είχε την εποπτεία των Ολυμπιακών Αγώνων.


Ο Πύργος σήμερα
Ο Πύργος είναι η πρωτεύουσα του νομού Ηλείας και απέχει 310 χλμ. από την Αθήνα.
Πολλά είναι και τα αξιοθέατα στην πόλη του Πύργου, κυρίως κτήρια νεοκλασσικά, εκκλησίες και μοναστήρια με ιστορική σημασία. Το σημερινό δημαρχείο της πόλης που στεγάζεται στο Λάτσειο Δημοτικό Μέγαρο, η Δημοτική Αγορά, το Νοσοκομείο και τα κτήρια των τραπεζών Εθνική και Τράπεζα της Ελλάδος αποτελούν όμορφα δείγματα νεοκλασσικών. Λίγο έξω από την πόλη μπορεί κανείς να επισκεφθεί τα μοναστήρια της Παναγιας Εισοδιώτισσας (6χλμ.), της Ζωοδόχου πηγής (9 χλμ.) και της Παναγιας της Κρεμαστής (11 χλμ.) που παρουσιάζουν έντονο θρησκευτικό ενδιαφέρον.Τέλος, στο σημερινό Επιτάλειο 7 χλμ. από τον Πύργο υπάρχουν ερείπια ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων της αρχαίας πόλης. Επίσης σε λόφο κοντά στο χωριό βρέθηκαν λείψανα προϊστορικών χρόνων, εδώ τοποθετείται και η ομηρική πόλη Θρύον ή Θρυόεσσα. Λίγο μακρύτερα σε απόσταση 17 χλμ. από την πόλη του Πύργου βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης Ωλένης που κατοικούνταν από τη Μυκηναϊκή εποχή.



Πνευματική ζωή και πολιτιστικές δραστηριότητες
Επί δημαρχίας του Πέτρου Αυγερινού ιδρύθηκε η "Φιλαρμονική σχολή Πύργου" (1874) η οποία προσκλήθηκε από την επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας να παιανίσει στο στάδιο και στις πλατείες των Αθηνών. Οι ιδρυτές της σχολής ήταν ο γυμνασιάρχης Ρέντζος, ο ιερέας Προβελέγγιος και ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης. Τα έξοδα του μουσικοδασκάλου και της στέγασης του κτιρίου τα πλήρωσε από τον μισθό του ο Πέτρος Αυγερινός. Μέχρι τότε την μουσική διδασκαλία του λαού αναλάμβαναν οι εκκλησίες οι οποίες ωθούσαν το ποίμνιο στην μάθηση της Βυζαντινής μουσικής. Το 1881 ιδρύθηκε το «Σωματείον της Φιλαρμονικής Εταιρείας Πύργου ο Απόλλων». Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1932, έχουμε την ίδρυση του ωδείου Πύργου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ανδρέας Αυγερινός, αδερφός του δημάρχου Πέτρου Αυγερινού, ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Ωδείου Αθηνών (1871). Άλλες σημαντικές μορφές που επηρέασαν τα μουσικά πράγματα στον Πύργο ήταν οι μουσικοδιδάσκαλοι Ιωάννης Παρίδης και Σπύρος Μπέλικ που είχαν ιδρύσει και λειτουργούσαν επιτυχώς την «Φιλοκαλλιτεχνική Ένωση» και τη «Σχολή Μπελικ» αντίστοιχα. Επίσης σπουδαίες λυρικές τραγουδίστριες οι οποίες είχαν γεννηθεί στον Πύργο, ήταν η Πόπη Τζαβάρα και η Καλλιόπη Καφετζή ενώ στον Πύργο γεννήθηκε και ένας από τους κορυφαίους σήμερα δασκάλους της βυζαντινής μουσικής ο Λυκούργος Αγγελόπουλος. Πυργιώτισσα ήταν και η ρεμπέτισσα Ιωάννα Γεωργακοπούλου καθώς και η Μαίρη Λίντα που για χρόνια μαζί με το Μανώλη Χιώτη ερμήνευσε αξέχαστες επιτυχίες.


Ο πρώτος κινηματογράφος του Πύργου στεγάστηκε στο ιστορικό καφενείο «Κρόνιον». Το «Κρόνιον» ήταν το καφενείο της ελίτ για πάνω από 30 χρόνια. Στεγαζόταν σε κτίριο το οποίο είχε κατασκευαστεί από τον Τσίλλερ. Σε εκείνον λοιπόν το χώρο το 1913 προβλήθηκαν για πρώτη φορά κινούμενες εικόνες από έναν Ιταλό ονόματει Giovanni. Αργότερα συνέχισε τις προβολές του στο Θέατρο Απόλλων. Το 1943 στο κτίριο που στεγαζόταν το «Κρόνιον» και μετέπειτα το «Ερμείον» ξεκίνησε να λειτουργεί ο κινηματογράφος «Rex» ενώ την ίδια εποχή λειτουργούσε και το «Πάνθεον». Επίσης λειτουργούσε στην πόλη του Πύργου ο θερινός κινηματογράφος «Άλσος». Το 1997 ιδρύθηκε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους (Olympia International Film Festival for Children and Young People), που λειτουργεί μέχρι σήμερα.


Το πρώτο θέατρο της πόλης ήταν ένα ξύλινο πολυτελέστατο κατασκεύασμα το οποίο είχε δημιουργήσει ένας Ελληνοαιγύπτιος επιχειρηματίας. Για πολλά χρόνια εξυπηρετούσε τις καλλιτεχνικές ανάγκες του λαού μέχρι που το 1878, ύστερα απο δωρεά του κτηματία Σωκράτη Συλλαϊδόπουλου, κατασκευάστηκε το λιθόχτιστο θέατρο "Απόλλων". Το νέο θέατρο ήταν ευρύχωρο και σε κεντρικό σημείο της πόλεως έτσι ώστε να εξυπηρετεί στην μετακίνηση τους πολίτες. Παρόλα αυτά, λόγω έλλειψης εσόδων του δήμου το θέατρο εγκαταλείφθηκε με αποτέλεσμα, το 1927, η επιτροπή του θεάτρου να ζητήσει από το δημοτικό συμβούλιο την μεταφορά του θεάτρου στο κληροδότημα Καστόρχη. Η μεταφορά έγινε αλλά μερικούς μήνες αργότερα ακυρώθηκε λόγω διαφωνίας του δημάρχου με την διαχειριστική επιτροπή του κληροδοτήματος.

Σημαντική πρωτοβουλία για την πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου ήταν η ίδρυση, το 1884, της «Σχολής του Λαού» που απέβλεπε στη διαφώτιση του λαού με διάφορες ομιλίες. Την ίδια περίοδο λειτουργούσε ο «Σύλλογος των Ηλείων» στον οποίο γίνονταν διαλέξεις, εθνικού και θρησκευτικού περιεχομένου. Επίσης σημαντική παρουσία είχε να επιδείξει η «Λέσχη», η οποία είχε ως κύριο σκοπό την συλλογή βιβλίων. Οι πρώτες ενέργειες για σύσταση δημόσιας βιβλιοθήκης έγιναν το 1927 ύστερα από πρωτοβουλία μερικών εύπορων πολιτών. Στο τέλος του 19ου αιώνα ιδρύθηκε ο αναρχικός χριστιανικός όμιλος Πύργου. Σημαντική μορφή των γραμμάτων στην Ηλεία, ήταν ο γυμνασιάρχης Πύργου Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος ήταν ο πρώτος που επιχείρησε επιτυχημένα να γράψει την ιστορία των νεοτέρων χρόνων της Ηλείας.


Στην περίοδο της κατοχής, μαθητές του Γυμνασίου ίδρυσαν τον σύλλογο «Πυργιώτικος Παρνασσός» ο οποίος σκοπό είχε την διοργάνωση διαγωνισμών ποίησης κ.α. Την Άνοιξη του 1942 εξέδωσε το περιοδικό «Οδυσσέας» ενώ τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους κυκλοφόρησε το δεύτερο τεύχος. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο Τάκης Δόξας ο οποίος έφερε σε επαφή τα μέλη του συλλόγου με τον Μητροπολίτη Αντώνιο για την παραχώρηση του τυπογραφείου (σχετικά με την έκδοση του περιοδικού). Στις 29 Δεκεμβρίου του 1943 δόθηκε στο θέατρο "Απόλλων" η παράσταση "Οι Παλιοφοιτηταί". Ακολούθησαν και άλλες παραστάσεις ("Φοιτηταί", "Η δικαστική πλάνη", "Αρραβωνιάσματα", "Παπαγλέσσας", "Ο άντρας της" και η "Μπουμπουλίνα"). Εκτός από τον «Πυργιώτικο Παρνασσό» υπήρχε ένας ακόμα σύλλογος μαθητών με τίτλο τα «Φιλοπρόοδα Νιάτα», ο οποίος και κυκλοφόρησε χειρόγραφα μερικά τεύχη περιοδικού με τίτλο «Λύρα».

Σημαντικές προσωπικότητες που γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν στον Πύργο είναι: ο συγγραφέας Τάκης Δόξας, ο ακαδημαικός,ιστορικός και λογοτέχνης Διονύσιος Κόκκινος, ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος, ο καθηγητής Σάκης Καράγιωργας, ο συγγραφέας Παύλος Μάτεσις, ο συγγραφέας Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος, ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος, ο λογοτέχνης Θεόδωρος Ξύδης, ο συγγραφέας Μπάμπης Τσικληρόπουλος, ο γελοιογράφος Στάθης (Σταυρόπουλος), ο ζωγράφος Δανιήλ Παναγόπουλος κ.α.



Επτάλοφος
Πρώτη γραπτή αναφορά για τον Πύργο έχουμε στο χρονικό του Μάτεση το 1687. «1687, Ιουνίου 15, ήρθε ένα καΐκι από τη Μοθώνη και είπε πως απόθαναν τρεις από πανούκλα εις τον Πύργο».

Ο σημερινός Πύργος είναι κτισμένος σε εφτά χαμηλούς λόφους. Οι λόφοι αυτοί είναι:

του κοιμητηρίου, θέση τυροκομίστρα,
Της δεξαμενής, θέση κοκκινόχωμα,
Του ναού του Αγίου Αθανασίου, θέση αχιβάδα,
Του Επαρχείου,
Του χώρου μεταξύ των σημερινών πλατειών Αυγερινού και Κύπρου,
Του ιερού ναού της Αγ. Κυριακής, όπου βρίσκεται και η «Αγιοχαραλαμπόρουγα» και
Του Αγίου Διονυσίου μέχρι το νοσοκομείο, θέση «ανεμόμυλος» ή «τούμπι».
Πρόκειται για μια καινούρια σχετικά πόλη, η ιστορία της οποίας ξεκίνησε εδώ, στην περιοχή που βρισκόμαστε σήμερα, στις αρχές του 16ου αιώνα, το 1512. Κάποιος Ιωάννης Τσερνοτάς από το Λευκάσιο Καλαβρύτων ανακάλυψε στην περιφέρεια των Καλαβρύτων ή στην περιοχή του σημερινού Πύργου, πλήθος αρχαίων νομισμάτων που τα παρέδωσε στο σουλτάνο Σελίμ τον Α’. ως ανταμοιβή πήρε τον τίτλο του μπέη (τσερνοτάμπεης) και απέραντες εκτάσεις στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, γύρω από την περιοχή της τότε λίμνης της μουριάς και των γηλόφων, πάνω στους οποίους είναι χτισμένη η σημερινή πόλη.

Ο Τσερνωτάς με άλλους Έλληνες πήρε μέρος στο πλευρό του Σουλτάνου στην εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου. Ο Νεκτάριος Ιεροσολύμων μας πληροφορεί ότι χάρη στον Τσερνοτάμπεη εφυλάχθησαν οι μοναχοί του Σινά παραδίδοντας στο σουλτάνο διάταξη του Μωάμεθ, ωφελήθηκε πολύ το Σιναΐτικο μοναστήρι. Ο Τσερνωτάς φαίνεται δεν ήταν άνθρωπος που καθόταν σε ένα μέρος για πολύ.

Ο Τσερνωτάς έχτισε λοιπόν ένα οίκημα, έναν ισχυρό πύργο στη σημερινή πλατεία του Επαρχείου που έδωσε το όνομά του στη σημερινή πόλη του Πύργου. Από κει και προς την περιοχή που βρισκόμαστε σήμερα χτίστηκαν τα πρώτα σπίτια, καλύβες στην αρχή όπως μας πληροφορούν διάφοροι περιηγητές της εποχής, για να διαμένουν οι ποιμένες και άλλοι υποτακτικοί.

Σε κάθε περίπτωση, ο τόπος από τα χανάκια μέχρι την Αγουλινίτσα θεωρήθηκε ιερός και απαγορεύτηκε στους Τούρκους να τον κατοικήσουν. Όταν περνούσαν από την περιοχή ξεκαβαλίκευαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εντολή της σουλτάνας ήταν να «τινάσσουν ακόμα και τον κονιορτόν και των ποδών των ίππων ακόμα».

Οι συνθήκες γίνονταν ιδανικές για κατοίκηση και άρχισαν να κατεβαίνουν οι πρώτες οικογένειες τσελιγκάδων από την Ήπειρο. Πρώτοι κατεβαίνουν οι Αχολαίοι με πολλά κοπάδια. Αμέσως μετά κατηφόρισαν από την Ήπειρο οι δυο αδελφοί Βιλαεταίοι με πολύ χρήμα και πλήθος ακολούθων.

Τις δυο αυτές οικογένειες ακολούθησαν και άλλες με αποτέλεσμα ο Πύργος να μεγαλώσει γοργά και να φτάσει τις 5000 κατοίκους κατά κάποιους ερευνητές στο τέλος του 17ου αιώνα και κατ’ άλλους στο τέλος του 18ου αιώνα. Πιο γνωστές από αυτές τις οικογένειες ήταν οι Διακαίοι, οι Κρεστενιταίοι, οι Μήτζου.

Μάλιστα, η ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής εξώθησε τους Πυργαίους με δημοψήφισμα να ζητήσουν να αποσπαστούν από τον καζά της Γαστούνης και να συγκροτήσουν ιδιαίτερο καζά. Το αίτημα έγινε δεκτό το 1790 και μάλιστα ο σουλτάνος αφιέρωσε το βακούφι του Πύργου στην Κάαμπα της Μέκκας, το ιερότερο τέμενος των μουσουλμάνων.

Όλα αυτά συνεισέφεραν έτι περαιτέρω στην οικονομική ανάπτυξη του Πύργου, στον οποίο ο Πουκεβίλ το 1816 μετρά 900 σπίτια. Η σταφίδα βέβαια έπαιξε τον δικό της καθοριστικό ρόλο στη γεωργική, βιομηχανική και εμπορική ανάπτυξη της πόλης, ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση.

Κάπως έτσι ήταν τα πρώτα βήματα της πόλης του Πύργου που γράφτηκαν σε αυτή τη γειτονιά. Ο λαογραφικός όμιλος φιλοδοξεί με τις δυνάμεις που έχει να καταγράψει και άλλα βήματα στην ιστορία για την πόλη του Πύργου, αλλά και την ιστορία της Ηλείας.


Η πόλη του Πύργου και το όνομά της
Η ιστορία του Πύργου αρχίζει κάπως παράξενα! Με ένα …πηγάδι!

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, γύρω στα 1510, ένας χωρικός απ’ τα Τσορωτά Καλαβρύτων που τον έλεγαν Γεώργιο Τσορωτά ή Τσερνοτά κατέβηκε απ’ τον τόπο του σ’ αυτή εδώ τη γη και βάλθηκε να την ξεχερσώσει και να την ημερέψει για να την καλλιεργήσει. Δούλεψε λοιπόν σκληρά, καθάρισε κι’ έσκαψε το χώμα, έδιωξε τις πέτρες. Και μια μέρα εκεί που αδιάκοπα έψαχνε, άνοιξε στη συνοικία Νιοχώρι (σημερινός Άγιος Σπυρίδωνας) ένα πηγάδι για να ποτίζει τα κοπάδια του, κι εκεί μέσα βρήκε ξαφνικά ολόκληρο θησαυρό από αρχαία χρυσά νομίσματα. Σκέφτηκε λοιπόν να τα πάρει και να πάει στο Σουλτάνο.

Σουλτάνος τότε στην Πόλη ήταν ο Σελίμ ο Α’ (1470-1520) που φυσικά δέχτηκε την προσφορά του Τσερνοτά και του την ανταπέδωσε με δύο αμοιβές το ίδιο ηγεμονικές. Του χάρισε τον τίτλο του μπέη (αφέντη) της περιοχής (1512) κι’ απέραντες εκτάσεις γης απ’ τον Αλφειό ως το χωριό Αγιάννης, γύρω δηλ. στον Πύργο που ήταν ακόμα ακατοίκητος.

Το πηγάδι εκείνο είναι και σήμερα γνωστό «του Τσερνοτά» κι εδώ ο Τσερνοτάμπεης έχτισε αποθήκες και καλύβες για τους καλλιεργητές που έφερνε και δούλευαν τη γη. Ο ίδιος επίσης έχτισε, όπως λέει η παράδοση, πάνω στο λόφο του Επαρχείου την κατοικία του: ένα πύργο ισχυρό –για να βλέπει από κει ψηλά τα χωράφια του και τα κοπάδια του. Τ’ όνομα αυτό, Πύργος, άπλωσε σιγά-σιγά κυριαρχικά και αγκάλιασε όλο τον πρώτο εκείνο μικρό οικισμό για να μείνει για πάντα πια κι όνομα της νέας πολιτείας της Ηλείας που με τον καιρό άρχισε να θεμελιώνεται.

Ο Τσερνοτάμπεης πέθανε χωρίς ν’ αφήσει απογόνους, κι έτσι ο τόπος έγινε χτήμα του Οθωμανικού κράτους. Ο Σουλτάνος δώρισε τον Πύργο στο χαρέμι του, με την προστασία όμως της βασιλομήτορος Βαλινδέ που από τότε τον πήρε στην «ιερή» κι απαραβίαστη ιδιοκτησία της και με τα έσοδα απ΄ τη γεωργική παραγωγή διόριζε υπαλλήλους και τους πλήρωνε. Με τον καιρό, το πηγάδι του Τσερνοτά πήρε το ντύμα του θρύλου και το νερό του θεωρήθηκε μαγικό «φίλτρο» για να αγαπούν οι ξένοι τον τόπο και να μένουν για πάντα σ’ αυτόν. Όπως λέει και το λαϊκό δίστιχο :

Όποιος φάει ψάρι της Μουριάς
και πιει νερό του Τσερνοτά
τον Πύργο δεν τον λησμονά.

Ως πόλη ο Πύργος παρουσιάζεται πολύ αργά. Μεσολάβησαν, φαίνεται χρόνια αφάνειας κι ασημότητας, όπου τίποτα δεν ξεχώριζε και δε σημαδευόταν σε τούτο τον τόπο. Ένας λόγος ήταν ο φόβος απ’ τους πειρατές που λυμαίνονταν τα παράλια και γι’ αυτό οι άνθρωποι έκαναν τους συνοικισμούς τους σ’ ορεινά μέρη, ενώ όσοι έμεναν στον κάμπο άνοιγαν λαγούμια κι έκρυβαν τα ζωντανά τους ή καταφεύγανε κι οι ίδιοι για να σωθούν απ’ τους επιδρομείς.

Ο Πουκεβίλ σημειώνει για τον Πύργο στο πέρασμά του από εδώ το 1815: «Η πόλις, εκτισμένη επί εξέχοντος μέρους, εν ην εύρον εσχάτως μεγάλα υπόγεια (κατακόμβας) πλήρη οστών, συνέκειτο εξ 900 οικιών με 1000 οικογενείας και 7.000 κατοίκους, εν οις και κινητός πληθυσμός τεχνιτών και εμπόρων».

Πρώτοι οικιστές του Πύργου ήταν κυρίως δύο μεγάλες κι ιστορικές ύστερα οικογένειες. Οι Άχολοι πρώτα απ’ την Ήπειρο και τα Μεσόγεια και οι τσελιγγάδες Βιλαεταίοι έπειτα.

Αργότερα ήρθαν νεότεροι οικιστές, απ’ τα Κρέστενα οι Κρεστενίτες, απ΄ τη Δίβρη οι Στεφανόπουλοι, οι Βεργαίοι, οι Θεοδωρίδηδες, οι Ψημεναίοι, οι Σωτηρόπουλοι, οι Πιεραίοι κι άλλοι, και τέλος απ’ τα Καλάβρυτα οι Δημακόπουλοι και Θεοχαρόπουλοι.

Πηγές κειμένων:
Τάκη Δόξα, Το χρονικό του Πύργου
Μιλ. Κάπος, Η Ηλεία στο μύθο και την ιστορία
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Πύργου






































































































































































































































































































































































































































































Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου